Prefab beton zet de toon in de Grand Manège in Namen
Op 3 september 2021 werd de Concert Hall ingehuldigd, het pronkstuk van de kersverse Grand Manège, gelegen in het hart van een Naamse wijk die volop nieuw leven werd ingeblazen. TM Wust-Cobelba voerde dit opmerkelijke Design & Build-project uit in samenwerking met de architectenbureaus p. HD en Architectes Associés en een aantal studiebureaus. D, in opdracht van de stad Namen, die er ook haar muziekacademie en de kantoren van de vereniging Cav&Ma onderbracht was opdrachtgever. De bouwkundige partituur bestaat voor een groot deel uit geprefabriceerde betonelementen.
Dit project maakt deel uit van fase 1 van de transformatie van het de Espace Rogier, waarbij de oude eetzaal van de legerofficieren en de voormalige militaire manege werden afgebroken om plaats te maken voor een nieuw gebouw. De ommuring van de Grand Manège werd behouden en gerestaureerd. Het idee van de architect was om volgens het ‘box-in-boxprincipe’ te werken. Slechts een deel van de ommuring werd ‘in zijn oorspronkelijke staat’ bewaard om de sporen van de verschillende historische bestemmingen van het gebouw te tonen: militaire manege, theater, autogarage, stedelijke opslagplaats …
Muziekdozen
De akoestiek stond uiteraard centraal bij het ontwerp en de bouw van de grote concertzaal met achthonderd plaatsen en de lokalen van de muziekacademie, (inclusief een kleinere concertzaal met 150 plaatsen). Er werd gestreefd naar een kwaliteit die gelijkwaardig is aan die van de Flageyzaal in Brussel om allerlei soorten concerten te kunnen opnemen. Christian Determe, projectleider bij Wust: “Bij elk te installeren bouwelement moesten we rekening houden met het effect op de akoestiek. De akoestische demping van de zaal ten opzichte van de buitenkant bedraagt NR70. Daarvoor werden specifieke technieken gebruikt. Zo zijn de verschillende delen van het gebouw structureel met elkaar verbonden, maar akoestisch gescheiden. Het resultaat is een doos in massieve betonnen premuren, die letterlijk en figuurlijk geïsoleerd is van de rest van de wereld. Conform het ‘massa-veer-massaprincipe’ is het complex opgebouwd uit 30 cm beton, 30 cm akoestische steenwolisolatie in de gevel en een pleisterlaag. En natuurlijk hebben we ook veel aandacht besteed aan alle details ter hoogte van het dak, de ramen enzovoort.“
Hetzelfde principe is toegepast voor de klaslokalen van de academie, zodat de muzikanten geen hinder ondervinden van geluiden van buitenaf en ze de akoestiek van de concertzaal op hun beurt niet verstoren. Het gebouw voldoet tevens aan de passiefnormen en is perfect luchtdicht.
Creatieve oplossingen en piekfijne coördinatie
De helling van de balkons varieert volgens hun positie in de grote zaal om het geluid dat van het podium komt, gelijkmatig te kunnen weerkaatsen naar het publiek. Deze balkons in gestructureerd prefab beton breken het parallellisme en voorkomen zwevende echo’s (dankzij de toepassing van een siliconenmal). Tussen de plafondbalken hangen gelamineerde houten panelen van ongeveer 1 ton, die als akoestische reflectoren fungeren. Opgerolde draperieën in houten kisten langs de wanden maken het mogelijk om de akoestiek van de ruimte te veranderen, van een niet-versterkt zangconcert tot een versterkt muziekconcert waarvoor geluidsabsorptie nodig is.
Christian Determe vertelt een reeks anekdotes waaruit blijkt dat de teams ter plaatse, ondanks een zorgvuldige voorbereiding, soms geconfronteerd werden met mogelijke complicaties gedurende de werken. Daarom is het zo belangrijk om ruim op voorhand na te denken over de plaatsing van de verschillende uitrustingen in de zaal: ophangpunten voor de takels, goede veiligheidsvoorzieningen… Zo moesten de 2 ton zware tribune-elementen in zichtbeton voor de zitplaatsen zo laat mogelijk in het uitvoeringsproces geleverd en geplaatst worden om beschadiging of vervuiling te voorkomen. Dit gebeurde na het sluiten van het dak, dus zonder torenkraan, via een deur van 2,5 meter breed … Creatieve oplossingen en een piekfijne coördinatie van de verschillende onderaannemers waren dus een absolute must.
Stabiliteitsvraagstukken
De andere grote uitdaging was de stabiliteit. Christian Determe: “Ook al lijkt het gewoon om in elkaar geplaatste dozen te gaan, het is allerminst eenvoudig. Denk bijvoorbeeld aan de uitkragende structuren, die in termen van stabiliteit behoorlijk moeilijk te realiseren waren.”
Zo leidt een magistrale, met hout beklede betonnen trap van 15 ton naar een akoestisch geïsoleerde box in stortbeton die het trottoir overkapt en toegang biedt tot het bovenste balkon van de grote zaal. “Deze box, die zich op circa 18 meter hoogte bevindt, was niet stabiel zolang de dwarsbalken niet waren aangebracht en de hele constructie niet met behulp van welfsels was dichtgemaakt. Net voor het bouwverlof hadden we een kritieke fase van ongeveer drie weken waarin we deze klus moesten klaren. Om nog maar te zwijgen van de logistieke uitdagingen die gepaard gingen met het vervoeren van de 20 meter lange betonnen balken naar het centrum van Namen, waar we ze vervolgens ook nog op hun plaats moesten zien te hijsen.“
Het maximale gebruik van geprefabriceerde betonelementen, als aanvulling op de ter plaatse gestorte structuurelementen (zoals een 14 m hoge wand en uitkragende delen), maakte het mogelijk om kwaliteit, uniformiteit en consistentie in de afwerking van het zichtbeton te garanderen en tegelijkertijd de uitvoeringstermijnen te verkorten.
Hoewel de zaal aanvankelijk bedoeld was voor concerten, wilden de toekomstige gebruikers van het gebouw ze ook uitrusten voor theatervoorstellingen. Dit was slechts een van de vele plotwendingen in een project dat vol verrassingen zat, maar tot tevredenheid van alle betrokkenen succesvol werd afgerond. Sinds haar opening heeft de Naamse Concert Hall de liefhebbers van klassieke muziek altijd al weten te bekoren…
GRAND MANÈGE – Namen, 2021
Opdrachtgever: Stad Namen
Architect: Cabinet d’architectes p. HD et Architectes Associés (Luik)
Aannemer: WUST-COBELBA (Thimister-Clermont)
Prefab beton elementen:
Welfsels en balken : Ergon nv
Trap: Delmar
Premuren: Kerkstoel 2000+ nv
Meubilair en tribunes: Prefer
