De know-how van de sector gebundeld – OCW Publiceert omvattende handleiding voor grootformaattegels

De toepassingen van grootformaattegels en geprefabriceerde betonplaten kenden het voorbije decennium een enorme groei. Met deze nieuwe handleiding voor het ontwerp en de uitvoering van verhardingen met tegels, grootformaattegels en geprefabriceerde betonplaten bundelt het OpzoekingsCentrum voor de Wegenbouw (OCW) voor het eerst alle know-how die in de sector aanwezig is. BETON nam de handleiding door met Frank Gendera, raadgevend ingenieur en productontwikkelaar bij EBEMA en Sven Tilkin, Product Development Manager bij STRADUS. Als leden van de werkgroep lagen zij mee aan de basis van de publicatie.

De toepassingen van grootformaattegels en geprefabriceerde betonplaten kenden het voorbije decennium een enorme groei. Met deze nieuwe handleiding voor het ontwerp en de uitvoering van verhardingen met tegels, grootformaattegels en geprefabriceerde betonplaten bundelt het OpzoekingsCentrum voor de Wegenbouw (OCW) voor het eerst alle know-how die in de sector aanwezig is. BETON nam de handleiding door met Frank Gendera, raadgevend ingenieur en productontwikkelaar bij EBEMA en Sven Tilkin, Product Development Manager bij STRADUS. Als leden van de werkgroep lagen zij mee aan de basis van de publicatie.

Frank Gendera: “Grootformaat treedt inderdaad steeds meer op de voorgrond. Toch moesten gebruikers tot nog toe in een heel aantal uiteenlopende documenten naar de juiste informatie zoeken. Voor elementen vanaf pakweg 1 meter op 2 meter of zelfs 1,20 meter op 1,20 meter bestaat geen norm, noch Belgisch, noch Europees. Ook over het praktische gebruik van de grootformaattegels stond niet veel op papier. Een gewone straatsteen wordt na het leggen afgetrild, maar bij grootformaattegels is dit onmogelijk. De grootformaattegels worden bijna altijd machinaal geplaatst. Over grote betonstraatstenen is al heel wat geschreven, maar deze categorie stopt momenteel bij 1 meter op 1 meter.”

BETON: In hedendaags stedelijk ontwerp en landschapsontwerp is de grootformaattegel inderdaad duidelijk aanwezig. Welke factoren liggen aan de basis van deze evolutie?

Frank Gendera: “Het is een kwestie van smaak en esthetiek én het is een evolutie die we in de sector al lang hadden zien aankomen als je de trends van de voorbije decennia bekijkt. In 1998 was het populairste formaat nog 10 cm bij 10 cm! De groei gaat progressief vooruit en die kleinste formaten bestaan vandaag zelfs niet meer.”

Sven Tilkin: “Minder voegen zijn voordeliger voor het onkruidbeheer en daar heeft de trend zeker ook mee te maken.” (De richtlijnen voor onkruidbeheer kregen de laatste jaren een steeds ecologischere invulling, maar werden daarmee ook arbeidsintensiever, nvdr.)

BETON: Een eerste deel van de handleiding stelt de verschillende toepassingsgebieden voor. Op welke categorie van elementen is de publicatie van toepassing?

Frank Gendera: “De vraag stelt zich ook breder. Waar eindigen de betonstraatstenen en waar beginnen de grootformaattegels? Voor tegels vanaf 60 cm x 60 cm kan men spreken van grootformaattegels, maar met enige nuance. Is deze tegel 6 cm dik, dan is het per definitie een grootformaattegel volgens de norm NBN EN 1339. Is hij 15 cm dik, dan valt hij onder de norm NBN EN 1338 (lengte/dikte = 60/15 ≤ 4). Je spreekt over hetzelfde formaat, maar wegens een verschillende dikte, moet je twee handleidingen en normen gaan raadplegen. Daarom hebben we de grote formaten met grotere dikte, die dus strikt genomen niet onder grootformaattegels vallen, mee opgenomen. Je zou kunnen zeggen dat in deze handleiding alles vanaf 32 cm x 32 cm terug te vinden is, al spreek je afhankelijk van de dikte van ‘grote’ betonstraatstenen of grootformaattegels.”

BETON: Na de definitie van de materie gaat de publicatie over op het ontwerp van de structuuropbouw en aspecten die verband houden met de plaatsing.

Frank Gendera: “Qua structuuropbouw zijn de verschillen met een opbouw voor normale betonstraatstenen niet zo groot. De dikte van de fundering moet uiteraard worden aangepast aan de dikte van de tegels en de te verwachten verkeersbelasting, maar dat geldt voor elke tegel. Er wordt nog maar eens belicht dat zogenaamde problemen met tegels zeer dikwijls te wijten zijn aan wat onder de tegel ligt of aan een niet aangepaste dikte in functie van het formaat en de verkeersbelasting.”

Sven Tilkin: “De tegel is de huid, wat eronder ligt zijn als het ware de organen.”

BETON: Belangrijk in dit hoofdstuk lijkt ons de figuur waarbij de minimum dikte van de elementen wordt aangegeven, in functie van de lengte-breedteverhouding en de verkeersbelasting (zie fig. 1).

Frank Gendera: “Inderdaad, die figuur is in zekere zin de kern van de handleiding. Het is de know-how van de hele werkgroep gebundeld in een tekening. We hebben met deze grafiek ook een mooi en werkbaar midden gevonden tussen theoretische modellen en laboproeven.”

Sven Tilkin: “Dat schetst meteen ook de meerwaarde van het feit dat net het OCW deze handleiding heeft uitgegeven. We zaten met veel partijen aan tafel. Je wordt gedwongen om je eigen detailkennis aan de kant zetten en een grote gemene deler te vinden die ook nog heel informatief is voor alle doelgroepen en alle onderdelen uit het gamma.”

BETON: Tot wie richt zich deze handleiding?

Sven Tilkin: “De publicatie is een goed instrument voor het bewustmaken van alle partijen, van studiebureau tot plaatser, zodat iedereen voorbereid aan de start komt. We voelden dat het draagvlak groot was. Ook voor onszelf als fabrikant is deze handleiding zeer welkom. Wij geven veel advies en tot nu toe moesten wij bij technische vragen omtrent de materie steeds naar de Duitse norm of Nederlandse richtlijnen gaan kijken.”

Frank Gendera: “Grootformaat­tegels werden ook vaak verkeerd toegepast. Zeker als het gaat over lange en slanke elementen, die voor sommige toepassingen breekbaar kunnen zijn. Wij kennen niet per definitie de verkeerssituatie van het gebruikte terrein als een klant tegels bij ons bestelt. Het is in het verleden meer dan eens gebeurd dat men tegels bestelde van 6 cm dik, 
terwijl die voor de toe te passen verkeerssituatie 10 cm dik hadden moeten zijn, met een spijtige schade als gevolg. De publicatie is een handige tool om klanten bewust te maken van de risico’s bij het niet adequaat berekenen van tegelformaat en -dikte in functie van de verkeersbelasting.”

BETON: De handleiding kan zowel dienen voor erfplaten als voor de meest afgewerkte sierstenen.

Sven Tilkin: “Ja, en dat weerspiegelt zich hoofdzakelijk in de verschillende niveaus van verkeersbelasting die heel duidelijk zijn weergegeven. De publicatie moest een praktisch hulpmiddel worden en dat is ze zeker geworden. We wilden geen codex uitgeven, maar een handige begeleiding.”

BETON: U haalde eerder al de jammerlijke schadegevallen aan, te wijten aan het feit dat de klant niet het juiste product had aangekocht. Maar als de klant zijn toekomstige verkeersbelasting niet in rekening neemt, is deze handleiding nog altijd geen uitkomst.

Sven Tilkin: “De publicatie is natuurlijk niet de enige oplossing. Wij als fabrikant vragen tegenwoordig ook verder door in vergelijking met vroeger. Voor elk project willen wij de te verwachten verkeersbelasting kennen, en vooral ook de mogelijke toekomstige verkeersbelasting. Die wordt héél dikwijls vergeten. Op basis van die informatie kunnen we de dikte van de tegels bepalen, tenminste als we ook de opbouw van de fundering kennen.”

Frank Gendera: “Inderdaad, onze aanpak is ook heel verschillend met die van vijf jaar geleden. Toepassingen worden bij ons ook met de klant besproken. Voor elk formaat en dikte geven wij aanbevelingen. De grafiek in de publicatie is een mooie algemene leidraad, maar zegt in principe niet alles over bijvoorbeeld een nieuw formaat van 60 cm x 30 cm x 12 cm. Dan moet je al kunnen interpoleren, maar wij zorgen voor een meer gedetailleerde beschrijving in een lastenboek en een rekenmodel op basis van onze langdurige laboresultaten. Bij elke tegelproductie worden er immers een aantal tegels beproefd op buigsterkte. De corresponderende breuklast tijdens de beproeving resulteert in een goede correlatie tussen het theoretisch rekenmodel en de laboresultaten. Zodoende kunnen we een goed advies geven voor de toepassing van een bepaalde tegel in functie van de te verwachten verkeersbelasting van het project. Voor elk formaat dat wij produceren stellen wij de mogelijke toepassingsgebieden voor in functie van de verkeersbelasting. De grafiek zit bij ons verweven in een tekst. De publicatie vermeldt ook dat je best altijd de producent contacteert en dat is geen overbodige luxe.”

BETON: De handleiding omvat te veel informatie om op alles in detail in te gaan. Zo is er ook een volledig hoofdstuk gewijd aan speciale toepassingen met onder andere tegeldragers. Wat vinden jullie zeker nog van belang om te melden bij deze handleiding?

Frank Gendera: “We hadden het al over de juiste dikte. Daarnaast is het onderdeel rond de waterafvoer bij de opbouw van het baanbed van onschatbare waarde. Een waterondoorlatende fundering en straatlaag kunnen immers leiden tot problemen met de stabiliteit van de gehele opbouw en het tegeloppervlak in het bijzonder. Dat is een heikel punt en het belang daarvan beperkt zich niet tot de grootformaattegels. Als je twee deeltjes uit de handleiding echt moet lezen, dan zijn het die rond het juiste formaat (en dus de juiste dikte) voor de juiste verkeerstoepassing en die rond de waterhuishouding.” (KDA, RP)

7 november organiseert het OCW, in samenwerking met de leden van de werkgroep, een opleidingsnamiddag rond het toepassen van grootformaattegels en geprefabriceerde betonplaten. De handleiding voor verhardingen met tegels, grootformaattegels en geprefabriceerde betonplaten wordt uitgegeven door het OCW en zal spoedig verkrijgbaar zijn. Indien u op de hoogte wilt gehouden worden over de opleidingsnamiddag of over de publicatie, contacteer dan Raf Pillaert van FEBE (raf.pillaert@febe.be).